नेपालको खस्कँदै गएको अर्थतन्त्रमा सरकार पनि दोषी छ : अध्यक्ष साकेत संघई

काठमाडौँ । नेपाली उपभोक्तालाई जोगाउन नेपाली उद्योगीले सस्तो मूल्यमा सामान बिक्री गरिरहेका छन् । नेपालका धेरै उद्योगहरूमा, विद्युत् कटौतीको विवाद हामी सबैले सुनेकै छौँ । पूर्ण रूपमा डाटा नराख्दिदाको डेडिकेटेड र ट्रङ्क लाइनको कुरा देखाएर अहिले उद्योगहरूमा नेपाल विद्युत् प्राधिकरणले अघोषित लोडसेडिङ गरिरहेको छ ।

बजारमा उद्योगहरूलाई बिजुलीको सहजता भनिए पनि कथित प्राधिकरणको डाटा नभएको विद्युत् महसुलका कारण अहिले सरकारले उद्योग मात्र नभएर पुरै अर्थतन्त्रलाई धराशायी बनाइरहेको छ । उद्योगमा दिनमा १० घण्टासम्मको लोडसेडिङ भइरहेको छ ।

यसको वास्तविकता के हो त ? यसको बारेमा चर्चा गरौँ । हाम्रो सरकारले देशको अर्थतन्त्रलाई कसरी नाजुक बनायो ? अहिलेको परिपक्ष्यमा नेपालका सबै उद्योगधन्दाहरूले आर्थिक सङ्कटको सामना गरिरहेका छन् । यस्तो गम्भीर अवस्थामा सरकारले उद्योगलाई सहयोग गर्नुपर्ने अवस्थामा बिना कारण उद्योगमाथि लोडसेडिङ घोषणा गर्न पुग्यो । सरकारको यस्तो कार्यले उद्यमीलाई निरुत्साहित गरायो ।

बिजुली उद्योगहरूका लागि अझ बढी आवश्यक छ, किनकि विद्युत् कटौतीले उद्योगहरूलाई मात्र नभई देशको अर्थतन्त्रलाई समेत गम्भीर असर पु¥याउने गर्छ । तर, सरकारले बिना कारण, बिना अनुसन्धान र पूर्व सूचना बिना नै उद्योगमा लोडसेडिङ घोषणा गरेको छ ।

नेपालको अर्थतन्त्र खस्किनुमा मुख्य जिम्मेवार सरकारकै हो । सरकारको यस गलत निर्णयले उद्योगहरू डिजेलबाट चल्ने जेनरेटर प्रयोग गर्न बाध्य भए, जसले गर्दा उद्योगको उत्पादन लागत बढ्न पुग्यो । यसले मन्दीलाई झन् बढवा दिएको छ । कतिपय उद्योगमा उत्पादन पूर्णपुरमा रोकिएका पनि छन् । कतिपय उद्योग पूर्ण रूपमा बन्द समेत भएका छन् ।

उत्पादन नहुँदा सामान बिक्री हुँदैन, तर बैङ्कको ब्याज, कर्मचारीको तलब र ज्यालाजस्ता निश्चित लागतको बोझ भने उद्योगहरूको बढ्दै जान्छ । स्थिर अर्थतन्त्रमा, देशका उद्योगहरूले धेरै मानिसहरूलाई रोजगारी दिन्छन्, सामानहरू आयात गर्छन्, तिनीहरूलाई प्रशोधन गर्छन् र बजारमा बेच्छन्, त्यही प्रक्रियाबाट नाफा कमाउँछन् । मानिसहरूले रोजगारी खोज्छन्, तलबको लागि दिनरात काम गर्छन् र त्यो पैसा उपभोगमा रोटेसन हुने गर्छ । अर्थतन्त्र सहज रूपमा अगाडि बढ्छ । यो एक स्थिर अर्थतन्त्रको प्रक्रिया हो जुन गोलाकार आकारमा घुमिरहन्छ ।

तर उत्पादन रोकिएपछि के हुन्छ त रु उद्योगहरू चल्दैनन्, उद्योगहरूको उत्पादन क्षमता घट्दै जान्छ, कर्मचारीहरूले आफ्नो जागिर गुमाउँछन्, जब कर्मचारीहरूले आफ्नो जागिर गुमाउँछन्, र तिनीहरूले आफ्नो जीविका चलाउन सक्दैनन् ।

यसले समाजमा गरिबी, अपराध, चोरी, बेरोजगारी बढाउँछ । यसले पनि मुलुकमा दक्ष जनशक्तिको अभाव हुने गर्छ । जनशक्ति अभावले उत्पादन र श्रमको लागत बढेर मुद्रास्फीति निम्त्याउँछ । यी सबै कारकहरूले आर्थिक अस्थिरताको जोखिम झनै बढाउँछन् ।

यी सबै कारकहरूको जिम्मेवार को हो त ? यसको सरल जवाफ एक शब्दमा भन्दा ‘सरकार’ हो ।

त्रिवेणी ग्रुप, जसको नेपालभर ५० भन्दा बढी कम्पनीहरू छन् । उक्त कम्पनीका निर्देशक श्री साकेत संघाईले त्रिवेणी समूह अन्तर्गत पाँच कम्पनीहरू ह्यान्डल गर्छन ९ब्रान्ड वाइज० अमृत भोग राइस, नित्य राइस, अमृत आयल, अमृत दाल र रोयल इन्फिल्ड (उत्पादन पक्ष), निर्देशक साकेत संघाई भन्छन्, “हामी हाम्रो सम्पूर्ण समूहमा १०,००० भन्दा बढी कर्मचारीहरू रोजगारी दिइरहेका छौँ, हामी देशको सबैभन्दा ठुलो तेल उत्पादक मध्ये एक हो । नेपाल कृषिजन्य कच्चा तेल र धानको आयातमा पूर्ण रूपमा निर्भर छ । भर्खरै, हामीले अमृत भोग जिरा मसिनो, नित्या जिरा मसिनो, अमृत सोना मासुली र नित्या सोना मासुली जस्ता ब्रान्डहरू प्रस्तुत गर्दै चामल मिल सुरु गरेका छौ “। प्रतिघण्टा ८ मेट्रिक टन उत्पादन गर्ने हाम्रो क्षमता र हाम्रा ग्राहकहरूलाई गुणस्तरीय चामल उपलब्ध गराउने हाम्रो प्रतिबद्धताका बाबजुद पनि सरकारले लागू गरेको औद्योगिक विद्युत् कटौतीका कारण हाम्रो सञ्चालन अप्रत्याशित रूपमा रोकिएको छ ।

यो अवरोध हाम्रो उत्पादन यात्राको केही महिनामा मात्रै आयो । उद्योगमा नयाँ प्रवेशको रूपमा हामीले ऋण भुक्तानी गर्ने, कर्मचारीको तलब, धान खरिद, र विभिन्न विविध र सञ्चालन खर्चहरू सहित धेरै आर्थिक दायित्वहरू सामना गरिरहेका छौँ । यद्यपि, भरपर्दो बिजुली आपूर्ति बिना, यी प्रतिबद्धताहरूलाई दिगो बनाउन एकदमै चुनौतीपूर्ण देखिन्छ । यस्ता बिजुली अवरुद्धले हाम्रा जस्ता बढ्दो उद्योगमा कस्तो असर पार्छ भन्ने कुरामा विचार गर्न सरकारलाई आग्रह गर्दछौ । बिजुलीको निरन्तर पहुँच बिना हामी हाम्रो क्षमतालाई पूर्ण रूपमा महसुस गर्न र अर्थव्यवस्थामा प्रभावकारी रूपमा योगदान गर्न असमर्थ छौँ । नीति निर्माताहरूले नियामक उपायहरू बिचको नाजुक सन्तुलन र नवजात उद्योगहरूको विकासलाई समर्थन गर्दै, दिगो विकास र आर्थिक समृद्धिको लागि अनुकूल वातावरण सुनिश्चित गर्न आवश्यक छ ।

उनका अनुसार लामो समयदेखि यो सङ्कटसँग जुध्न सरकारले लापरबाही गरिरहेको देखियो । उद्योगहरू नचल्दा मानिसहरू बेरोजगार हुन्छन् मुद्रास्फीतिको कारणले गर्दा बजारमा पैसा परिचालित हुदैन । धेरै उद्योगहरू पहिले नै आर्थिक सङ्कटको चपेटामा परेका छन् । हामी पूर्णतया कच्चा कृषि उत्पादनको आयातमा निर्भर छौँ, र वर्तमान सन्दर्भमा कच्चा पदार्थको मूल्यमा ठुलो वृद्धि भएको र हामी अहिले ठुलो व्यापार घाटाको सामना गरिरहेका छौँ, साकेत संघाईले भने । उनी थप्छन्, यो अनुसन्धान नगरिएको औद्योगिक लोडसेडिङ उद्योगी र अर्थतन्त्रका लागि अभिशाप ठहर भएको छ । उद्योगमा विद्यमान लोडसेडिङले उत्पादनमा अवरोध आउने जस्ता विभिन्न परिणामहरू लागि तयार अवस्थामा बसिरहेका छौँ । जब बिजुली आपूर्ति अवरुद्ध हुन्छ, उद्योगहरूले आउटेजको अवधि र गम्भीरता जस्ता धेरै चुनौतीहरूको सामना गर्छन् । एउटा महत्त्वपूर्ण परिणाम भनेको उत्पादन प्रक्रियाको अवरोध हुनु हो, किनकि धेरै उद्योगहरूले आफ्नो मेसिन र उपकरणहरू पावर गर्न पूर्ण रूपमा बिजुलीमा निर्भर हुन्छन् ।

बिजुली बिना, उत्पादन लाइनहरूमा असर गर्छ, जसले उत्पादन तालिकामा ढिलाइ गर्छ र सम्भावित अवरोधहरू निम्त्याउँछ । परिणामस्वरूप, यी अवरोधहरूले वित्तीय घाटा, अर्डरहरू छुट्ने, अपूर्ण प्रतिबद्धताहरू, र बिक्रीका अवसरहरूमा उद्योगीहरूलाई असक्षमताको महसुस गराउँछ । साथै, विद्युत् कटौतीले कच्चा पदार्थ र तयार उत्पादन दुवैको ढिलाइ र अभाव निम्त्याउँछ । बिजुली बिना विस्तारित अवधिले उद्योगको प्रतिष्ठालाई पनि हानि पु¥याउन सक्छ, जसले ग्राहकहरू र सरोकारवालाहरू बिच असन्तुष्टि निम्त्याउँछ र समयसँगै ब्रान्डको वफादारी र बजार साझेदारी घटाउँछ । अवरुद्ध उत्पादनबाट तत्काल आर्थिक नोक्सानको अतिरिक्त, उद्योगहरूले क्षतिग्रस्त उपकरणहरूको मर्मत, आपत्कालीन उपायहरू लागू गर्ने, र हराएको उत्पादकताको क्षतिपूर्ति, बिजुली आउटेजको प्रभावलाई अझ बढाउँदै अतिरिक्त परिचालन लागतहरूको सामना गर्न सक्छ।

उहाँका अनुसार नेपाल सरकारले बेवास्ता गरेको एउटा महत्त्वपूर्ण कुरा भनेको बिजुली सरकारका लागि आधारभूत कुरा हो र यसलाई सुचारु गर्नका लागि उद्योगहरूलाई बिजुली उपलब्ध गराउनुपर्छ । साथै, नेपालका लागि आफ्नै देशको कम्पनीबाट उत्पादन गरेर बिक्री गर्नु राम्रो हो वा विदेशी एबीसी ब्रान्डको तेल र कृषिजन्य वस्तुहरू जहाजबाट आयात गर्नु राम्रो हो रु सरकारले यो बुझ्नुपर्छ र आफ्नो उद्योगलाई सहयोग गर्नुपर्छ ।

अन्त्यमा साकेत संघाईले सरकारलाई पनि एक प्रश्न गरेका छन् । राम्रो के हो त रु देशको कूल गार्हस्थ्य उत्पादन र राष्ट्रिय आयमा योगदान पर्याउने र आफ्नै देशमा उत्पादित उत्पादन नेपालका लागि बेच्नु राम्रो हो वा तेस्रो मुलुकबाट कृषि उत्पादन र खाने तेल आयात गर्नु राम्रो हो ?

यी सबै विषयमा नेपाल सरकारले उचित अनुसन्धान गरी उद्योगहरूलाई नेपाली बजारमा उत्पादन र बिक्री गर्न सहज वातावरण दिनुपर्छ ।