शिवम् सिमेन्टले मकवानपुरका चार गाउँलाई खतरा

काठमाडौं । मकवानपुरको हटियास्थित शिवम् सिमेन्ट उद्योगका कारण स्थानीय चार गाविसका सर्वसाधारण उच्च जोखिममा परेका छन्। उनीहरू विस्थापित हुने अवस्थामा पुगेको संसद्को एक समितिले प्रतिवेदनमा उल्लेख गरेको छ। मकवानपुरका सुकौरा, गढी, बुढीचौर र आमभन्ज्याङ गाविसका सर्वसाधारण उक्त उद्योगको खानीका कारण उच्च जोखिममा छन्।

अन्नपूर्ण पोष्टमा राजेश बर्मा लेख्छन्–संसद्को उद्योग वाणिज्य तथा उपभोक्ता हित सम्बन्ध समितिको उद्योग उपसमितिले गरेको स्थलगत अध्ययनपछि तयार पारिएको प्रतिवेदनले शिवम् सिमेन्ट उद्योगले सञ्चालन गरेको खानीसाथै त्यहाँबाट उत्सर्जन हुने विभिन्न हानिकारक तत्त्वबाट स्थानीय बासिन्दा उच्च जोखिममा रहेको उल्लेख गरेको छ।

‘चार गाविसका करिब ४० हजारभन्दा बढी घरपरिबार जोखिममा मात्रै होइन, विस्थापित हुने अवस्थामा पुगेका छन्’, समितिअन्तर्गतको आपूर्ति तथा उपभोक्ता हित उपसमितिका सभापति सुभासचन्द शाह ठकुरीले अन्नपूर्ण पोस्ट्सँग भने, ‘शिवम् सिमेन्टले सञ्चालन गरेको खानीका कारण वरिपरिका गाविसका बासिन्दाको अवस्था दयनीय भेटिएको छ।’ उनका अनुसार स्थानीय बासिन्दाको गुनासोका आधारमा उक्त क्षेत्रको स्थलगत अध्ययन गरिएको थियो।

उनका अनुसार उद्योगबाट निस्कने धुवाँ र काम नलाग्ने फोहोरजन्य धुलोका कारण बन, जंगली जनावर, वातावरण, खानेपानी, कृषि, मानव स्वास्थ्य, नदी र नदीमा रहने जीवजन्तु, पर्यावरणलगायत क्षेत्रमा प्रतिकूल असर पारेको छ।

उपसमितिले दिएको प्रतिवेदनअनुसार सिमेन्टको खानी क्षेत्रका कारण मकवानपुरको सुकौरा गाविसका वडा नम्बर २, ३,४, ५, ६, ७ र ८ का कलवान, तारुबास, बुर्जालेक, चापकीलेक तथा बुढीचौर गाविसका बडा नम्बर ३ र ६ का गुर्दुमबस्ती र ठिंगनका साथै आमभन्ज्याङ गाविसका बासिन्दा पहिरोको समेत उच्च जोखिममा परेका छन्।

‘खानी क्षेत्रबाट उत्सर्जन भएका काम नलाग्ने फोहोर सामग्री विसर्जनमा अपनाइएको लापरबाहीका कारण सामरिक नदीको सतह माथि उठ्दै गएको र वर्षायाममा पानी धमिलो भएका कारण पशुहरूमा नकारात्मक समस्या देखापरेको छ’,।

प्रतिवेदनमा उल्लेख छ, ‘शिवम् सिमेन्टको खानी क्षेत्रमा खानेपानीको मुख्य स्रोत सामरिक खोला भएकाले खानी सञ्चालन भएपछि अहिले स्थानीय चार गाविसका बासिन्दासँगै हेटौंडा उपमहानगरपालिकाका बासिन्दासमेत खानेपानीको विकराल समस्यामा परेका छन् । उनीहरूले खानेपानीबाट वञ्चित हुनुपरेको छ।’

चार गाविसका करिब ४० हजारभन्दा बढी घरपरिबार जोखिममा मात्रै होइन, विस्थापित हुने अवस्थामा पुगेका छन्।

ठकुरीका अनुसार खानीका कारण सामरिक खोलाबाट स्थानीय गाविस र हेटौंडा उपमहानगरपालिका क्षेत्रमा जाने दैनिक ३० लाख लिटर खानेपानी अहिले अवरुद्ध भएको छ।

धमिलो पानी, धुलो र धुवाँका कारण कृषि उत्पादनमा प्रतिकूल असर पर्नुका साथै सामरिक नदीको सतह बढेर नदीमा आउने बाढीका कारण किनारमा रहेका बस्तीहरूको बर्सेनि उठीबास भइरहने उपसमितिले जनाएको छ।

ठकुरीका अनुसार खानी सञ्चालन रहेको तल्लो भेगमा जति बेला पनि पहिरो जाने प्रबल सम्भावना देखिएको छ। ‘पहिरोको भयले तल्लो भेगका सम्पूर्ण गाविसका बासिन्दासँगै कृषि क्षेत्र र विकासका पूर्वाधार पनि उच्च जोखिममा परेका छन्’, उनले भने।