नवलपरासीको किसान साकोसः प्रविधि, पारदर्शिता र सामाजिक उत्तरदायित्वमा अग्रणी

देशभरका सहकारीहरू तरलता संकट, पारदर्शिताको कमी र अव्यवस्थाले जुधिरहेका बेला नवलपरासीको किसान बचत तथा ऋण सहकारी संस्था (किसान साकोस) भने पारदर्शिता र प्रविधिमैत्री सेवाका कारण उदाहरणीय बनेको छ।

संस्थाले नाफाभन्दा सेवालाई प्राथमिकता दिँदै सदस्यको बचत सुरक्षित राख्नुका साथै उत्पादनमुखी कर्जा प्रवाह गर्दै आएको छ। अहिले किसान साकोसमा ३१० करोड रुपैयाँभन्दा बढी निक्षेप परिचालन भएको छ भने २५७ करोड रुपैयाँभन्दा बढी कर्जा प्रवाह भएको छ।

सहकारीका सिइओ सञ्जय तिमल्सिनाका अनुसार, सहकारीको उद्देश्य नाफा होइन, तर दीर्घकालीन स्थायित्व र सदस्यको विश्वास कायम राख्न सामान्य नाफा आवश्यक हुन्छ।

बचत र कर्जामा विविधता

वित्तीय विवरणअनुसार सहकारीको बचत संरचना यस प्रकार छः

• आवधिक बचत: २५%
• नियमित बचत: ३५% भन्दा बढी
• मासिक बचत: २६% भन्दा बढी

तिमल्सिनाका अनुसार, सदस्यलाई आय र खर्चअनुसार बचतको विकल्प उपलब्ध गराइएकाले सहकारीमा विश्वास बढेको हो।

कर्जा प्रवाहमा उत्पादनमुखी क्षेत्रमा प्राथमिकता दिइएको छ। यसले सदस्यलाई आत्मनिर्भर बनाउन र स्थानीय अर्थतन्त्रलाई सुदृढ बनाउन सहयोग पुर्‍याएको छ।

प्रविधिमा पहिलो सहकारी

सहकारी क्षेत्रमा डिजिटलाइजेसन आवश्यक हुँदै गएको सन्दर्भमा किसान साकोसले विभिन्न आधुनिक सेवाहरू सञ्चालन गरेको छ।

• मोबाइल बैंकिङ एप
• बैंक ट्रान्सफर सुविधा
• विदेशबाट प्रत्यक्ष विप्रेषण
• युटिलिटी भुक्तानी
• निःशुल्क ई–पासबुक
• चेकलेस टेलर सेवा (ई–टेलर)

नेपालमै पहिलोपटक डिजिटल व्यवसाय विकास केन्द्र सञ्चालन गर्ने सहकारी पनि किसान साकोस हो। यसमार्फत सदस्यका उत्पादन तथा सेवाबारे जानकारी ८४ हजारभन्दा बढी सदस्यसम्म पुर्‍याइन्छ।

तिमल्सिनाले भने, “डिजिटल प्रणालीले सहकारीलाई सुरक्षित र छिटो सेवा दिने मात्र होइन, भविष्यका लागि सबल बनाउँछ।”

शिक्षा र स्वास्थ्यमा योगदान

किसान साकोसले वित्तीय कारोबारसँगै सामाजिक उत्तरदायित्वमा पनि ध्यान दिएको छ।

शिक्षा क्षेत्रमा:

विपन्न र जेहेन्दार विद्यार्थीलाई शैक्षिक सामग्री वितरण

मुटु, मृगौला जस्ता रोगका कारण प्रभावित सदस्यका सन्तानलाई माध्यमिक तहसम्म छात्रवृत्ति

• स्वास्थ्य क्षेत्रमा:
• नियमित स्वास्थ्य शिविर
• चार निजी अस्पतालसँग सहकार्य
• सदस्यलाई स्वास्थ्य सेवामा १७–३०% छुट सुविधा
• सामाजिक उत्तरदायित्वका अन्य कार्यक्रम:
• लागुऔषधविरुद्ध जागरण
• ट्राफिक सचेतना
• रक्तदान
• विभिन्न सामुदायिक सेवा

यी गतिविधिले सहकारीप्रतिको विश्वास मात्र होइन, समुदायमा सकारात्मक सन्देश पनि पुर्‍याएको छ।

कृषिमा प्रोत्साहन

किसान साकोसको नामसँगै कृषि क्षेत्र जोडिए पनि कानुनी कारणले प्रत्यक्ष लगानी गर्न नपाउने सिइओ तिमल्सिनाले स्पष्ट पारे।

उनका अनुसार, सहकारीले सदस्यलाई कृषितर्फ आकर्षित गर्न विशेष योजना ल्याएको छः

सहुलियतपूर्ण कृषिऋण

विजय श्री उपभोक्ता सहकारीमार्फत सञ्चालन हुने किसान मार्टमा ‘किसान कर्नर’ — सदस्यको कृषि उत्पादन बिक्रीका लागि

डिजिटल व्यवसाय विकास केन्द्रमार्फत उत्पादन प्रवर्द्धन र बजार विस्तार

ऋण असुली र तरलता व्यवस्थापन

सहकारी क्षेत्रमा ऋण असुली चुनौतीपूर्ण हुने गरे पनि किसान साकोसले यसलाई व्यवस्थित प्रक्रिया बनाएको छ।

ऋण दिने निर्णयमा धितोभन्दा ऋणीको नगद प्रवाह क्षमता र ऋण सदुपयोगलाई प्राथमिकता

ऋणीको ऋण सदुपयोगमा नियमित अनुगमन — हाल २०% प्रभावकारी कार्यान्वयन

स्थानीय तहसँग सहकार्य गरेर समस्या समाधान

नियतवश नतिर्ने सदस्यको मामिला कानुनी प्रक्रिया र धितो लिलामीमार्फत असुली

तरलता व्यवस्थापनमा पनि किसान साकोस सशक्त रहेको दाबी गर्दै तिमल्सिनाले हाल तरलता अनुपात ३०% हाराहारीमा रहेको बताए।

उदाहरणीय सहकारी

पारदर्शिता, प्रविधि, सदस्यमैत्री सेवा र सामाजिक उत्तरदायित्वका कारण किसान साकोस सहकारी क्षेत्रमा उदाहरणीय संस्था बनेको छ।

सिइओ तिमल्सिनाले भने, “चुनौतीपूर्ण वातावरणमा पनि पारदर्शी अभ्यास र प्रविधिमैत्री सेवा अपनाए सहकारी दिगो र विश्वसनीय बन्न सक्छ भन्ने हाम्रो अनुभव हो।”